İki Kriterli ÇAPRAZARA Kullanma

İki Kriterli ÇAPRAZARA Kullanma, bir arama kriteri olan XLOOKUP (ÇAPRAZARA) işlevinin birden çok kriter ile nasıl kullanacağınızı öğretmektedir.

Excel'de İki (veya Daha Fazla) Kriterli ÇAPRAZARA (XLOOKUP) Kullanımı​

Yeni nesil arama fonkisyonu olan XLOOKUP'ın esnekliği ve gücü tartışılmaz. Peki, işin içine birden fazla kriter girdiğinde ne yapacağız? Örneğin, "X ürününün Y bölgesindeki satış adedini" veya "A departmanındaki B pozisyonundaki çalışanın maaşını" bulmak istediğimizde XLOOKUP bize nasıl yardımcı olabilir?

Doğrudan "SUMIFS" (ÇOKETOPLA) veya "AVERAGEIFS" (ÇOKORTALAMA) gibi çoklu kriter argümanlarına sahip olmasa da, XLOOKUP'ı birkaç akıllı yöntemle birden fazla kritere göre arama yapacak şekilde kullanabiliriz. Bu makalede, özellikle iki kriterli aramalar için en etkili ve pratik XLOOKUP tekniklerini, adım adım örnek tablolar ve formüllerle öğreneceğiz.

Neden İki (veya Daha Fazla) Kritere İhtiyaç Duyarız?​

Günlük iş hayatında veya kişisel projelerimizde sık sık belirli koşullara uyan spesifik verileri bulmamız gerekir. Tek bir kritere göre arama yapmak çoğu zaman yetersiz kalır. İşte birkaç senaryo:

• Belirli bir ürünün, belirli bir müşteri tarafından yapılan son sipariş tarihini bulmak.
• Bir öğrencinin, belirli bir dersten aldığı ve belirli bir sınav türüne (vize, final) ait notunu bulmak.
• Bir projenin, belirli bir aşamasında ve belirli bir sorumluya atanmış görevini bulmak.
• Bir mağazanın, belirli bir kategorideki ve belirli bir markaya ait ürününün stok sayısını öğrenmek.

Bu gibi durumlarda, XLOOKUP'ı birden fazla kriterle kullanabilmek hayat kurtarıcıdır.

Yöntem 1: Boolean (Mantıksal) Dizi ve "1" Arama Tekniği (En Popüler ve Esnek Yöntem)​

Bu yöntem, XLOOKUP'ın dinamik dizi yetenekleriyle birleştiğinde en güçlü ve esnek çözümü sunar. Temel mantık şudur: Her bir kriter için ayrı bir mantıksal dizi (DOĞRU/YANLIŞ veya 1/0) oluştururuz, bu dizileri çarparak tüm kriterlere uyan kayıtlar için 1, uymayanlar için 0 içeren bir sonuç dizisi elde ederiz. Sonra XLOOKUP ile bu sonuç dizisinde "1" değerini ararız.

Örnek Tablo​

Aşağıdaki gibi bir satış tablomuz olduğunu varsayalım (Bu tablo Excel'de A1 hücresinden başlıyor gibi düşünün):


Not: Excel'de bu tabloyu oluştururken, Ürün Adı A sütununda, Bölge B sütununda ... Toplam Tutar F sütununda olacak şekilde ve veriler 2. satırdan 9. satıra kadar yer alacaktır.

Hedefimiz: "Laptop A" ürününün "Kuzey" bölgesindeki Satış Adedini bulmak.

Adım Adım Formül Oluşturma​

Kriterlerimiz (Excel'de bu değerleri hücrelere yazmanız önerilir):

• Aranacak Ürün Adı: "Laptop A" (Diyelim ki H1 hücresinde yazıyor: 'H1="Laptop A"')
• Aranacak Bölge: "Kuzey" (Diyelim ki H2 hücresinde yazıyor: 'H2="Kuzey"')

1. Birinci Kriter Dizisi Oluşturma (Ürün Adı):
Bu, A2:A9 aralığındaki (Ürün Adı sütunu) her bir değeri H1 hücresindeki "Laptop A" ile karşılaştırır ve DOĞRU/YANLIŞ (veya matematiksel olarak 1/0) içeren bir dizi oluşturur.

2. İkinci Kriter Dizisi Oluşturma (Bölge):
Bu, B2:B9 aralığındaki (Bölge sütunu) her bir değeri H2 hücresindeki "Kuzey" ile karşılaştırır.

3. Mantıksal Dizileri Çarparak Birleşik Kriter Dizisi Oluşturma:
Excel formülü:
Bu çarpım işlemi sonucunda, sadece her iki koşulun da DOĞRU (1) olduğu satırlar için 1, diğer durumlar için 0 içeren yeni bir dizi oluşur. Örneğimizdeki tabloya göre bu dizi '{1;0;0;0;0;0;0;1}' şeklinde olacaktır.

4. XLOOKUP ile "1" Değerini Arama:
Şimdi XLOOKUP fonksiyonunu kullanarak yukarıdaki birleşik dizide "1" değerini arayacağız ve eşleşen satırdaki 'Satış Adedi' (D2:D9 aralığı) bilgisini getireceğiz.

Sonuç hücresine (örn: I1) yazılacak Excel formülü:

Bu formül, ilk eşleşen "1" değerini (yani hem "Laptop A" hem de "Kuzey" olan ilk satırı) bulur ve D sütunundan (D2:D9) karşılık gelen "10" değerini döndürür.

Formülü Dinamik Hale Getirme ve Ek Notlar​

• Kriter Hücreleri: Yukarıdaki örnekte kriterleri H1 ve H2 hücrelerinden aldık. Bu, formülü daha esnek yapar. Bu hücrelerdeki değerleri değiştirdiğinizde formül sonucu otomatik güncellenir.
• Tüm Satırı Döndürme: Eğer "Laptop A" ve "Kuzey" kriterlerine uyan kaydın tüm bilgilerini (Ürün Adı, Bölge, Satış Temsilcisi, Satış Adedi vb.) getirmek isterseniz, "döndürülecek_dizi" argümanını genişletebilirsiniz:
  
  Kod:

  İndirmek için giriş yapmanız gerekmektedir.
  (1 satır)

  Bu formül, eşleşen ilk satırdaki A2:F9 aralığındaki tüm verileri (Excel'in dinamik dizi özelliği sayesinde) yan yana hücrelere dökecektir.
• Değer Bulunamadığında ([eğer_bulunamazsa] Argümanı): Eğer hiçbir kayıt kriterlere uymazsa, XLOOKUP "#N/A" hatası verir. Bunu önlemek için "[eğer_bulunamazsa]" argümanını kullanabilirsiniz:
  
  Kod:

  İndirmek için giriş yapmanız gerekmektedir.
  (1 satır)

• Son Eşleşmeyi Bulma: Eğer kriterlere uyan son kaydı bulmak isterseniz, XLOOKUP'ın '[arama_modu]' argümanını '-1' (Sondan başa arama) olarak ayarlayabilirsiniz:
  
  Kod:

  İndirmek için giriş yapmanız gerekmektedir.
  (1 satır)

  Bu durumda, yukarıdaki tabloda "Laptop A" ve "Kuzey" için son kayıt olan "7" satış adedini döndürür (8. satırdaki veri).

Yöntem 2: Kriterleri Birleştirerek Arama (Concatenation)​

Bu yöntemde, aradığınız kriterleri ve arama yapılacak dizilerdeki karşılık gelen değerleri bir metin olarak birleştirirsiniz.

Örnek (Aynı Tablo Kullanılarak)​

Yine "Laptop A" (H1 hücresi) ve "Kuzey" (H2 hücresi) kriterlerine göre 'Satış Adedi' (D sütunu) bulalım.

1. Kriterleri Birleştirme (Formül İçinde):
H1 hücresindeki değer ile H2 hücresindeki değeri birleştiririz: 'H1&H2' (Sonuç: "Laptop AKuzey")

2. Arama Dizisindeki Sütunları Birleştirme (Formül İçinde):
Aynı şekilde, A2:A9 aralığındaki (Ürün Adı) ürün adları ile B2:B9 aralığındaki (Bölge) bölgeleri formül içinde birleştiririz: 'A2:A9&B2:B9'
Bu, Excel'in belleğinde şöyle bir dizi oluşturur: '{"Laptop AKuzey"; "Tablet BGüney"; "Laptop AGüney"; ...}'

3. XLOOKUP ile Birleşik Değeri Arama:
Sonuç hücresine (örn: I1) yazılacak Excel formülü:

Bu formül, "LaptopAKuzey" metnini, birleştirilmiş 'A2:A9&B2:B9' dizisinde arar ve eşleşen ilk kaydın 'Satış Adedi' olan "10" değerini döndürür.

Boolean Yöntemi vs. Birleştirme Yöntemi​

• Boolean (Mantıksal) Yöntem: Genellikle daha esnektir, özellikle sayısal veya tarihsel aralıklarla karşılaştırma yaparken ('> < >= <=' gibi operatörler) daha kolay uyum sağlar. Dinamik dizi özellikleriyle çok iyi çalışır. Okunabilirliği ilk başta biraz zor gelebilir.
• Birleştirme Yöntemi: Sadece metin tabanlı tam eşleşmeler için çok pratiktir. Formül daha kısa ve bazen daha kolay anlaşılır olabilir. Ancak, birleştirilen alanların formatlarına dikkat etmek gerekir (örn: "1"&"0" -> "10" olur, sayısal 10 değil). Sayısal aralık karşılaştırmaları veya "büyüktür/küçüktür" gibi mantıksal testler için doğrudan uygun değildir.

Genel olarak, XLOOKUP ile çoklu kriterde Boolean yöntemi daha fazla senaryoya uyum sağladığı için tercih edilir, ancak basit metin eşleşmeleri için birleştirme de hızlı bir çözüm olabilir.

Alternatif: FILTER Fonksiyonu (Tüm Eşleşmeleri Getirmek İçin)​

Eğer iki veya daha fazla kritere uyan tüm kayıtları listelemek isterseniz (sadece ilk veya sonuncuyu değil), XLOOKUP yerine 'FILTER' fonksiyonu çok daha uygun bir çözümdür.

Örnek: "Laptop A" ürününün "Kuzey" bölgesindeki tüm kayıtlarını (tüm sütunları) getirelim (H1="Laptop A", H2="Kuzey"):
Bu formül, A2:F9 aralığındaki tüm satırları filtreleyerek kriterlere uyanları (bizim örneğimizde ilk ve son satırdaki "Laptop A", "Kuzey" kayıtlarını) alt alta listeleyecektir. Bu, başlı başına detaylı bir makale konusu olabilecek güçlü bir fonksiyondur!

İki Kriterli XLOOKUP İçin İpuçları ve En İyi Uygulamalar​

• Aralık Boyutları: Boolean yöntemini kullanırken, mantıksal çarpıma giren tüm dizilerin (örn: 'A2:A9', 'B2:B9') ve 'döndürülecek_dizi''nin aynı sayıda satıra sahip olduğundan emin olun. Aksi takdirde '#DEĞER!' hatası alabilirsiniz.
• Performans: Çok büyük veri setlerinde (on binlerce satır ve üzeri), Boolean dizileri üzerinde yapılan hesaplamalar performansı etkileyebilir. Böyle durumlarda, verilerinizi Excel Tablosu (Ctrl+T) olarak biçimlendirmek, mümkünse Power Query ile ön filtreleme yapmak veya veritabanı çözümlerini düşünmek gerekebilir.
• Excel Tabloları (Structured References): Veri aralıklarınızı Excel Tablosu olarak biçimlendirirseniz (Ctrl+T), formüllerinizde yapısal başvurular (örn: 'SatışTablom[Ürün Adı]') kullanabilirsiniz. Bu, formülleri daha okunabilir hale getirir ve tabloya yeni veri eklendiğinde aralıkların otomatik olarak genişlemesini sağlar.
  Örnek Boolean formülü Excel Tablosu (adının "SatışTablom" olduğunu varsayarsak) ile:
  
  Kod:

  İndirmek için giriş yapmanız gerekmektedir.
  (1 satır)

• Üç veya Daha Fazla Kriter: Boolean yöntemi kolayca üç veya daha fazla kritere genişletilebilir. Sadece her ek kriter için '*(kriter_dizisiN=kriterN)' şeklinde çarpım eklersiniz.
  Örneğin, üç kriter için:
  
  Kod:

  İndirmek için giriş yapmanız gerekmektedir.
  (1 satır)

Sonuç: XLOOKUP ile Çoklu Kriterde Ustalaşın!​

Gördüğünüz gibi, XLOOKUP fonksiyonu doğru tekniklerle kullanıldığında iki veya daha fazla kritere göre arama yapma konusunda son derece yeteneklidir. Boolean (Mantıksal) dizi yöntemi, esnekliği ve gücü sayesinde çoğu senaryo için mükemmel bir çözüm sunarken, basit metin eşleşmeleri için birleştirme yöntemi de pratik bir alternatif olabilir.

Bu yöntemleri kendi Excel çalışmalarınızda uygulayarak karmaşık veri arama görevlerini basitleştirebilir ve zamandan büyük ölçüde tasarruf edebilirsiniz. Unutmayın, Excel'de her zaman birden fazla çözüm yolu olabilir, önemli olan sizin için en anlaşılır ve verimli olanı bulmaktır.

ExcelDepo'da yeni ipuçları ve makaleler için takipte kalın! Bu konuyla ilgili sorularınız veya paylaşmak istediğiniz farklı yöntemler varsa, yorumlarda bizimle paylaşmaktan çekinmeyin!